Met de aankoop begin 2017 van een akkerland (2,3 ha) in de onmiddellijke omgeving van het dorp Kruiskerke, zette Natuurpunt De Torenvalk een eerste stapje in de realisatie van een aaneengesloten natuurgebied in de Wantebeekvallei. Deze vallei sluit aan op het natuurgebied Vorte Bossen (48 ha) en maakt als habitatrichtlijngebied deel uit van een netwerk van Europees beschermde natuur.
De overstroombare graslanden langs de Wantebeek in het noorden van Ruiselede liggen in het habitatrichtlijngebied “Bossen, heiden en valleigebieden van zandig Vlaanderen: westelijk deel”. De Vagevuurbossen en de natuurgebieden Gulke Putten en Vorte Bossen maken hiervan deel uit. In het kader van het Life-project Vlaams Veldgebied en het natuurinrichtingsproject Biscopveld zijn in het voorbije decennium in deze gebieden grote inspanningen geleverd om nieuwe impulsen te geven aan de ontwikkeling van specifieke natuurdoelen zoals bijvoorbeeld heischraal grasland en heide.
Voor de Wantebeekvallei zelf ligt het accent op het ontwikkelen van een afwisseling van dotterbloemgraslanden, ruigten en (veel) alluviaal bos; dit alles langs een kwaliteitsvolle waterloop. Op korte termijn wordt gewerkt aan een verbetering van de waterkwaliteit van de beek; op langere termijn kan geopteerd worden voor hermeandering. De concrete invulling en realisatie van deze natuurdoelen is afhankelijk van de snelheid waarmee grondaankopen kunnen gebeuren (door Natuurpunt, maar ook via inzet grondenbank Vlaams gewest), het beslechten van de discussie omtrent de mate van invulling van alluviaal bos in de vallei en de afstemming met andere sectoren: medegebruik van de graslanden door aanpalende melkveebedrijven via natuurgerichte gebruiksovereenkomsten op aangekochte percelen, ontwikkelen van mogelijkheden voor avontuurlijke vormen van recreatief medegebruik en nagaan wensen en beperkingen vanuit de erfgoedsector ten aanzien van het beschermd cultuurhistorisch landschap “Slangebossen of Schoonbergbossen”.
Het aangekochte akkerlandperceel ligt tussen het natuurgebied Vorte Bossen en de dorpskom van Kruiskerke. Het paalt aan de Wantebeek (zuidrand) en aan een laaggelegen, privaat populierenbosje. Voor het overige wordt het omringd door plaatselijk knotbomenrijke graslanden. Begin oktober 2016 werd het populierenbosje gekapt in samenwerking met de Bosgroep Houtland en opnieuw beplant (o.m. met populier). Het bosje bevat een belangrijke groeiplaats van Hennegras en wat Bosanemoon. De torenvalk heeft er een vaste broedplaats (nestbak).
Het akkerland ligt enerzijds (grotendeels) in landbouwgebied met ecologische waarde en habitatrichtlijngebied en anderzijds in landbouwgebied met landschappelijke waarde.
Het deel van het perceel tegenaan de Wantebeek komt jaarlijks onder water. Zo vormt het een belangrijk buffergebied om overtollig neerslagwater tijdelijk te stockeren. De overstoombare vallei beschermt bebouwing en hoger gelegen akkerlanden tegen wateroverlast.
De bodemkaart geeft aan dat het noordelijk deel van het akkerland bestaat uit een matig natte, licht zandleemgrond zonder profielontwikkeling met een klei-zandsubstraat op geringe diepte (minder dan 75 cm) (w-Pdp) en het zuidelijk deel uit een natte, licht zandleemgrond zonder profielontwikkeling met een klei-zandsubstraat op geringe diepte (minder dan 75 cm) (w-Pep).
Aangezien het ontwikkelen van valleibos langs de Wantebeek zeer belangrijk is, werd voor deze akker resoluut de kaart van bebossing getrokken. Bij toekomstige uitbreidingen in de vallei zelf kan dan eerder gekozen worden voor het behoud en ontwikkeling van halfnatuurlijke graslanden. Dit deel van Kruiskerke wordt de Nachtegaelhoek genoemd. Vandaar kozen we voor de naam Nachtegaalbos.
Halverwege september 2017 werd in opdracht van het Regionaal Landschap Houtland op het akkerland een reeks grondwerken uitgevoerd. De aanleg van twee nieuwe poelen moet er in eerste instantie voor zorgen dat het leefgebied van de vinpootsalamander verder wordt uitgebreid.
Door de aanleg van enkele ondiepe grachten (ca. 200 m) met zachthellende oevers werd het historisch grachtenpatroon in dit voormalig weilandcomplex van de Wantebeekvallei hersteld. Om drainage te vermijden staan ze niet in verbinding met de grachten op de grens van het akkerland. De aarde werd ter plaatse op het perceel open gespreid.
Het vinpootsalamanderproject werd betoelaagd door de provincie West-Vlaanderen en de gemeente Ruiselede. De voorgenomen afschuining van de oever van de Wantebeek (2e categorie) werd uiteindelijk niet uitgevoerd.
Om zoveel als mogelijk voedingsstoffen te onttrekken werd het perceel in 2017 door een plaatselijke landbouwer uitgebaat als maisakker (zonder bemesting).
Het schepencollege van Ruiselede gaf in zitting van 11 mei 2017 instemming met deze bebossing van landbouwgrond; dit mits het respecteren van de wettelijke plantafstanden.
Het akkerperceel werd bebost op de Dag van de Natuur van 18 november 2017; dit in samenwerking met de lokale dorpsgemeenschap van Kruiskerke. Een 40-tal aanwezigen plantten 150 populieren en 3.700 stuks bosplantsoen.
Aansluitend op het bestaande populierenbosje werd omwille van de connectiviteit geen beheerpad, noch bosrand aangelegd.
Het Nachtegaalbos werd ontwikkeld als een gemengd bos van pionierboomsoorten (poten van oude cultuurpopulieren, plantsoen grauwe abeel en spontane vestiging van wilgen en berken) met daartussen al aanplant van ‘nesten’ van de latere climaxboomsoorten zomereik, kleinbladige linde en steeliep en een gedeeltelijke aanplant van een onderetage van zwarte els, hazelaar en gewone vogelkers.
Een deel werd in eerste instantie niet actief beplant maar is voorbehouden voor spontane verbossing. Indien deze niet binnen de gestelde wettelijke termijnen wordt gerealiseerd zal hier in een tweede fase actief worden bij geplant.
Aan de rand van het bos en lokaal langs interne bosranden werd een gordel met struiksoorten aangeplant bestaande uit hazelaar, gewone vogelkers, éénstijlige meidoorn, veldiep, rode kornoelje, sleedoorn, hondsroos en Gelderse roos.
Bijna een jaar na de aanplant van het Nachtegaalbosje in Kruiskerke (2,3 ha) werd het nieuwe natuurgebiedje op zondag 16 september 2018 ingehuldigd. Voor deze bijzondere gelegenheid was iedereen uitgenodigd die had bijgedragen tot het welslagen van de opgezette fondsenwervingsactie. Ruim 120 aanwezigen zagen hoe “”meester-fondsenwerver” Jeroen Naert het bosje opende door symbolisch de toegangsbareel door te zagen. Na een wandeling van een 4-tal km door het Nachtegaalbosje, het natuurgebied Vorte Bossen en het gemeentedomein Parochieveldbos konden de genodigden genieten van een drankje in het gemeentezaaltje het Kruispunt.
Het Natuurpuntperceel wordt ontsloten via een recht van doorgang over privéterrein. In de zomer 2018 werden de rijsporen in het weiland zeer plaatselijk opgevuld met zand. Aldus kan de terreinploeg van Natuurpunt instaan voor het maaien en afvoeren van de paden in het bos en de bosrand.
Omwille van deze erfdienstbare doorgang over privéterrein is het Nachtegaalbosje niet vrij toegankelijk.
Tielt, 11 maart 2020
Natuurpunt De Torenvalk
Beheerteam Vorte Bosen
Frank Debeil (frank.debeil@detorenvalk.be)
